ونیز ایران اینجاست ؛ شهری که شگفت انگیزترین سیستم آبرسانی جهان را دارد - وبلاگ بیا ببین

به گزارش وبلاگ بیا ببین، در این شهر آب خروشان را رام نموده اند تا از آن نهایت استفاده را ببرند؛ ساکنان قدیم شوشتر از نیروی آب برای پاسداری از شهر و چرخیدن آسیاب های آبی شان استفاده می کردند.

به گزارش وبلاگ بیا ببین، مردمانی که بیش از 2 هزار و 500 سال پیش در دشت پهناور شوشتر زندگی می کردند با آب فراوانی که در دسترسشان بود شگفتی ساز شدند. آنها با یک معماری عجیب، سیستم آبرسانی ای ایجاد کردند که معماران زبردست امروزی را هم متعجب نموده است. نتیجه این مهندسی خارق العاده باعث شد دشت شوشتر با سازه های آبی زیبایش در لیست میراث جهانی سازمان یونسکو به ثبت برسد.

اولین شرط برای ثبت یک اثر در لیست میراث جهانی یونسکو منحصر به فردبودن است و نباید هیچ نمونه دیگری از آن در جهان به چشم بخورد. دشت شوشتر که از نظر مهندسی آب شگفت انگیزترین سیستم آبرسانی جهان را دارد به همین علت ثبت جهانی شده است. اگر قرار بود کارشناسان و مهندسان فعلی با دانش امروزی خود نمونه این سازه را بسازند بی چون و چرا همان کاری را می کردند که اجدادشان در هزاره های گذشته انجام دادند. سازندگان این شهر در سرزمینی با وسعت40 هزار هکتار از یک معماری ویژه استفاده نموده اند که مخصوص منطقه ها گرم و نیمه مرطوب بوده است.

این آبشارهای زیبا به گفته ارسطو- رئیس پایگاه سازه های آبی شوشتر- پسماندهای ناشی از چرخش آسیاب هاست

آنها با این معماری، با یک تیر دو نشان زده اند. در شوشتر از انرژی آب برترین استفاده را نموده اند؛ چراکه آنها از آب هم برای به دست آوردن محصولات کشاورزی بهره می بردند و هم یک مجموعه بزرگ به شکل واحدهای کشت و صنعت امروزی ایجاد نموده بودند که نه تنها معیشت و اقتصاد را در برمی گرفته بلکه زمینه ایجاد یک سکونتگاه دائم را هم فراهم نموده بود.

برای ساختن چنین شهری دانستن علوم مختلفی مثل مهندسی آب، زمین شناسی، مهندسی نظامی، معماری، جغرافیا و مورفولوژی (ریخت شناسی) برای سازندگانش لازم بود. یکی از بزرگ ترین تونل های تاریخی در عمق30 متری زمین به طول 400متر، عرض 6متر و ارتفاع 12متر در این مجموعه آبی وجود دارد که هم ساخت و هم طراحی آن منطبق با علوم امروز بشر است.

این سازه ها با معماری شگفت انگیزشان دست به دست هم داده اند تا نظام آبی شوشتر به عنوان علتی برای نبوغ بشر در طول تاریخ مورد توجه قرار بگیرد. بازدید از این سازه ها هر بیننده ای را به این فکر فرو می برد که انسان ها با چه اندیشه ای از آب محدودی که در اختیارشان بوده برترین استفاده را برده اند. جالب تر اینکه این سازه ها با وجود گذشت سال ها از عمرشان هنوز هم مورد استفاده قرار می گیرند.

آثار منحصر به فرد

مجموعه بناهایی که در شوشتر، این شهر سنگی- آبی به چشم می آیند شامل13 اثر منحصر به فرد هستند؛ از شمال شوشتر یعنی از جایی که رودخانه کارون وارد دشت خوزستان می گردد، انواع و اقسام بناهای آبی و سازه های هیدرولیکی و بناهای تاریخی در جهت بهره برداری از آب ایجاد شده. در شمال، بند مقدار شامل11 دهانه و دریچه است که آب کارون را به دو شاخه تقسیم می نماید؛ آب کارون و رودخانه گرگر.

بعد از بند مقدار، عمارت و برجی قرار گرفته است به نام کلاه فرنگی که در واقع راهنما و مقیاسی بوده برای مقدار گیری سطح آب. علاوه بر این عمارت کلاه فرنگی برای کشتی هایی که وارد این منطقه می شدند هم مانند فانوس دریایی عمل می نموده است. بعد از این عمارت نوبت به قلعه تاریخی سلاسل می رسد که مرکزی برای مدیریت آب منطقه بوده؛ همین طور نهر داریون، پل بند شادروان که بزرگ ترین پل تاریخی ایران منسوب به دوره هخامنشی و ساسانی است. این پل 44 دهنه دارد و طولش بیش از 500 متر است.

نهر داریون که یک نهر مصنوعی است کانال ها، دریچه های پخش و کنترل آب و پل های متعددی داشته است.

یک تیر و دو نشان

مردمان قدیم شوشتر وقتی تصمیم به ساخت سازه ای می گرفتند درباره همه جوانب آن فکر می کردند تا نهایت استفاده را از آن ببرند. آنها از یک شیوه حفاظتی جالب برای نگهداری از شهرشان در مقابل تهاجم دشمن استفاده می کردند که حفر خندق بود. برای این کار آنها دور تا دور شهر را خندق حفر می کردند تا دشمنان در صورت حمله با یک مانع بزرگ روبه رو شده و نتوانند وارد شهر شوند.

برای همین دورتادور شهر شوشتر خندقی ایجاد شده بود که پر از آب بود. البته شوشتری های باهوش از آب، این نعمت خدادادی فقط برای کشاورزی و نیروی چرخش آسیاب هایشان استفاده نمی کردند بلکه آنها از آب به عنوان نوعی سلاح برای دفاع از شهر هم بهره می بردند؛ رودخانه کارون به گونه ای راهنمایی شده که شهر شوشتر را مثل یک جزیره در برمی گیرد و کانال آب از این رودخانه به گرداگرد شهر روان می گردد تا به صورت خندق و بازدارنده ای در مقابل تهاجمات عمل کند. نهر گرگر که دست کند است، در قسمت شمال کارون بود.

سمت راست اسکلت یک سوله با معماری نو در مقابل این پل 2500 ساله! تقابل جالبی است

در قسمت شرق و غرب هم شاخه ای از نهر داریون جاری بود که از زیر قلعه سلاسل عبور می کرد و شهر را دربرمی گرفت تا مانعی در برابر دشمنان به حساب بیاید. این فکر بکر در حمله ای که مغول ها و اعراب به ایران داشتند، مستحکم ترین سنگر مورد استفاده لشکر و سپاه ایران بود.

فناوری 2500ساله

کندن خندق برای حفاظت از شهر بعد از اینکه به وسیله ایرانیان به کار گرفته شد در کشورهای دیگر هم به کار رفت. مهندسانی که سازه آبی شوشتر را طراحی نموده و ساختند هیچ کدام از وسایل مدرن معماری امروزی را در اختیار نداشتند. آنها تنها از هوش و تجربه هایی که به خاطر سال ها کوشش به دست آورده بودند استفاده کردند؛ شرایط اقلیمی ایران به گونه ای بوده که انسان برای دوام و بقا احتیاجمند کسب دانش و تجربه رفتار با آب یا نگهداری از آن بوده.

هوشمندی و نبوغی که در ایرانی ها وجود داشته، باعث دستیابی به علوم بهره برداری از آب شد؛ مثلا در منطقه ها خشک و کویری، قنات و در منطقه های که آب و رودخانه هست، کاریز ساخته شد اما نوع تکامل یافته این دانش در سازه های آبی شوشتر دیده می گردد. در تمام جهان فقط شهر شوشتر وجود دارد که چنین بنایی در آن شکل گرفته. ایرانی ها بیشتر از هر قومی در جهان، به علوم مربوط به بهره برداری از آب تسلط داشتند.

میراث جهانی یونسکو بدون هیچ اما و اگری شهر باستانی شوشتر را به لیست آثار ماندگار جهانی افزود اما ببینید ما از میراثمان چطور نگهداری می کنیم!

هنر رام کردن آب خروشان

مردمانی که در شهر تاریخی شوشتر زندگی می کردند دانش زیادی در مورد مهار آب به دست آورده بودند؛ چراکه این دانش آنها را در برابر خطراتی مانند سیلاب و طغیان رودخانه بیمه می کرد. بارندگی های طولانی و سیلاب از خطراتی هستند که ساکنان و اهالی شهرهای نزدیک به رودخانه را تهدید می نماید. مردم شوشتر خانه هایشان را کنار رودخانه کارون ساخته بودند؛ برای همین بارندگی و جاری شدن سیلاب آنها را تهدید می کرد.

شوشتری ها با احداث انواع و اقسام پل ها، رودخانه کارون را در مواقع طغیان به طور کامل مهار می کردند. علاوه بر این آنها برترین مکان یابی را انجام داده و شهر شوشتر را در منطقه ای ساخته بودند که درواقع در مرتفع ترین قسمت نسبت به رودخانه قرار داشت. یکی از راهکارهای ساکنان قدیم شوشتر برای مهار سیلاب و طغیان آب ایجاد نهرهای مصنوعی بود؛ به عنوان مثال رود گرگر که یک شاخه مصنوعی از کارون به شمار میرود.

این نهر بعد از اینکه از کارون جدا می شد، مسیری به طول 80کیلومتر را طی می کرد و دوباره به کارون برمی گشت تا راه حلی برای مهار جریان شدید آب در مواقع سیلاب باشد. شوشتری های قدیم برای اینکه بتوانند آب رودخانه را کنترل نمایند، عمق آن را به مقداری که احتیاج بوده، تنظیم می کردند. این کار برای این صورت می گرفت تا جریان آب کف رودخانه را خیلی حفر ننموده و عمق آب افزایش پیدا نکند اما برای جلوگیری از عمیق شدن رودخانه معماران شوشتری ترفندی به کار گرفتند که در نوع خودش بی نظیر است. آنها برای این کار کف رودخانه ها را سنگفرش می کردند.

این آبراه های سنگی به نظر می رسد که در موقع طغیان و سیلاب، جریان تند آب رود کارون را کنترل می نموده