بازگشت به افغانستان؛ یک تجربه شکست خورده یا امیدبخش؟ - وبلاگ بیا ببین

به گزارش وبلاگ بیا ببین، پژوهشگران می گویند تجربه بازگشت به افغانستان برای مهاجران افغان تجربه شکست خورده ای است که در آن بسیاری از بازگشت کنندگان نه تنها به خاطر عوامل فردی و زمینه ای بلکه به خاطر عوامل ساختاری و شرایط نامناسب امنیتی و مالی قصد مهاجرت دوباره را دارند.

به گزارش وبلاگ بیا ببین، جنگ های داخلی و بین المللی، خشونت و جابه جایی های جمعیتی در کنار عوامل دیگری مانند بلایای طبیعی، پروژه های عمرانی و ... به بی جا شدن بسیاری از مردم در سراسر جهان انجامیده است. به طوری که مسئله پناهندگان و آوارگان به یکی از مسائل جدی پیش روی جامعه بین الملل تبدیل شده است. محققان در پژوهشی با عنوان ماندن یا مهاجرت دوباره مهاجران بازگشته افغانستانی از ایران به کشورشان و عوامل مشخص نماینده آن این موضوع را آنالیز نموده اند.

در این پژوهش که توسط محمد جلال عباسی شوازی، استاد جمعیت شناسی دانشگاه تهران، رسول صادقی، دانشیار جمعیت شناسی دانشگاه تهران و عبدالله محمدی، کارشناس ارشد جمعیت شناسی دانشگاه تهران اجرا شده، آمده است: افغانستان یکی از کشورهایی است که طی سه دهه گذشته یکی از بالاترین میزان پناهندگان خارج شده در جهان را داشته است. دوره های متعدد ناآرامی و جنگ داخلی در این کشور سبب شده که آوارگان و بی جا شدگان داخلی و پناهندگان بسیاری در خارج به جای بگذارد.

محققان سوالات اصلی این پژوهش را این چنین عنوان می نمایند: بازگشت نمایندگان افغانستانی که از ایران به کشورشان بازگشته اند، چه قصدی نسبت به ماندن در افغانستان یا مهاجرت دوباره در آینده نزدیک دارند؟ عوامل جمعیتی، زمینه ای و سطوح بازادغام آن ها در افغانستان چه اثری بر ماندن یا مهاجرت دوباره آنان دارد؟

روش مورد استفاده در این پژوهش پیمایش نمونه ای است و داده های آن از پیمایشی به دست آمده اند که در سال 1394 در مورد شرایط بازادغام مالی- اجتماعی بازگشت نمایندگان افغانستانی از ایران به کشورشان انجام شد. در این پیمایش جمعیت هدف، بازگشت نمایندگان افغانستانی 18 سال به بالا بودند که تجربه مهاجرت به ایران را داشتند و طی سال های گذشته از این کشور به سه شهر کابل، مزارشریف و هرات بازگشته بودند.

صادقی و همکارانش می گویند: پرسشنامه طراحی شده در این پیمایش شامل چهاربخش می شد: مشخصات جمعیتی، تجربه مهاجرتی، شرایط مالی و شرایط اجتماعی در افغانستان. همچنین سوالاتی در مورد قصد افراد مبنی بر ماندن در افغانستان یا مهاجرت دوباره به ایران یا کشوری ثالث پرسیده شد.

پس از انتها جمع آوری داده ها، 425 پرسشنامه جمع آوری شد و سپس تجربه مهاجرتی افراد، بازادغام مالی و اجتماعی آن ها مورد آنالیز نهاده شد. در میان نمونه های مورد آنالیز، 54 درصد پاسخگویان مرد و مابقی زنان هستند. بیشترین تعداد پاسخگویان در گروه های سنی 24-18 ساله و 25-34 ساله قرار دارند. بیش از نیمی از پاسخگویان بین صنف نهم تا دوازدهم (دوره متوسطه) یا بالاتر از آن سواد دارند. 57 درصد نیز متاهل هستند. حدود 62 درصد پاسخگویان شاغل تمام وقت یا پاره وقت هستند.

بر اساس مطالعات اجرا شده در مورد تمایل به ماندن یا مهاجرت دوباره، نتایج نشان داد که 32 درصد بازگشت نمایندگان افغانستانی که از ایران به کشورشان بازگشته اند، تمایل زیادی برای ماندن در افغانستان دارند در حالی که 28 درصد دیگر نیز تا حدودی تمایل به ماندن دارند. تقریبا 23 درصد بازگشت نمایندگان اصلا تمایلی برای ماندن در کشور ندارند و 17 درصد دیگر نیز تمایل کمی برای ماندن از خود نشان می دهند.

در بخش انتهای این مقاله آمده است: براساس نتایج به دست آمده، بازگشت ها به افغانستان پیروز نبوده و پایداری بازگشت ها زیر سوال رفته است به طوری که نه تنها 40 درصد این بازگشت نماینده ها تمایل چندانی برای ماندن در افغانستان ندارند بلکه بیش از نیمی از آن ها، تمایل بسیار بالایی برای مهاجرت دوباره از افغانستان از خود نشان داده اند. در مورد نیت مهاجرتی برای آینده نیز، 36 درصد پاسخگویان به دنبال مهاجرت به ایران یا کشوری ثالث هستند.

صادقی و همکارانش می گویند: متغیرهای جمعیتی و زمینه ای، قومیت، تحصیلات، شرایط زناشویی، ترکیب همسایگان و مدت مهاجرت در ایران اثر معناداری بر نیت مهاجرتی بازگشت نمایندگان داشتند. با این حال بیشترین تاثیر را عوامل ساختاری داشتند. هر چه رضایت ساختاری بالاتر و احساس تبعیض کمتر باشد، فرد بازگشت نماینده تمایل بیشتری برای ماندن در افغانستان خواهد داشت.

پژوهشگران می گویند: می توان گفت تجربه بازگشت به افغانستان تجربه شکست خورده ای است که در آن بسیاری از بازگشت نمایندگان نه تنها به خاطر عوامل فردی و زمینه ای بلکه به خاطر عوامل ساختاری و شرایط نامناسب امنیتی و مالی قصد مهاجرت دوباره را دارند.

این پژوهش در شماره بیست و یکم یازدهمین دوره نشریه نامه انجمن جمعیت شناسی ایران منتشر شده است.