آمار بیماری ها و مرگ های ناشی از آلودگی هوا در ایران - وبلاگ بیا ببین

به گزارش وبلاگ بیا ببین، در شرایطی که بیماری های غیرواگیر در دنیا به عامل هشداری برای تغییر و بهبود سبک زندگی تبدیل شده اند، آلودگی هوا عامل مهمی در هدر رفت سرمایه کشور ها و کاهش طول عمر افراد به واسطه ابتلا به بیماری ها است؛ اما، افراد چگونه می توانند مواجهه خود را با عامل خطری همانند آلودگی هوا کاهش دهند؟

به گزارش ایسنا، یکی از روز های هفته سلامت سال جاری مربوط به نقش مردم، مسئولین و سمن ها در دستیابی به انرژی پاک بود؛ موضوعی که با چالش چند سال اخیر کشور در حوزه آلودگی هوا و بروز بیماری های غیرواگیر ناشی از آن گره خورده و این در حالی است که آلودگی هوا و عوارض ناشی از آن مانند سرطان ریه و بیماری های قلبی، در هر دقیقه 13 نفر قربانی می گیرد و امروزه بحران آب و هوا یک بحران بهداشتی است؛ زیرا آلودگی هوا بر سلامت ما و کره زمین تأثیر می گذارد و این درحالی است که علاوه بر خیزش گرد و خاک و آلودگی ناشی از آن، بیش از 90 درصد مردم هوای ناسالم ناشی از سوزاندن سوخت های فسیلی را تنفس می نمایند.

دکتر شاهسونی - رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت تاکید دارد که آلودگی هوای ناشی از گرد و غبار تفاوتی با آلودگی هوای ناشی از تردد خودرو ها در فصل سرد سال ندارد و پیش از این نیز گفته بود که در آلودگی هوا ناشی از گرد و غبار خطر بروز بیماری های تنفسی، بیماری های قلبی، افزایش علائم بیماری های تنفسی، افزایش مراجعه به مراکز درمانی به دلیل خس خس سینه و سرفه و تشدید علائم آسم در مبتلایان به این بیماری وجود دارد.

وی بعلاوه درباره اینکه آیا آلودگی هوای ناشی از گرد و غبار خطرِ کمتری نسبت به آلودگی در فصول سرد سال ناشی از تردد خودرو ها دارد؟، به ایسنا گفته بود: این موضوع درست نیست. مبنای آلودگی هوا ذرات معلق و انداره این ذرات یعنی PM 10 و PM 2.5 است و جنس آن ها اهمیتی ندارد. ممکن است جنس این دو ذره متفاوت باشد، اما در هیچ دستورالعملی نیامده است که جنس خاصی از ذرات معلق تاثیر خاصی بر اندازه آلودگی هوا دارند. تاکید اصلی بر غلظت و اندازه ذرات است که در آلودگی هوای ناشی از ترافیک و فصول سرد عمدتا PM 2.5 است و در گرد و غبار PM 10 است. شاهسونی بعلاوه عنوان نموده بود که خطر ناشی از این نوع آلودگی هوا می تواند سبب بروز مرگ زودرس نیز باشد.

قاعدتا گستره آسیب های آلودگی هوا تنها در این قسمت خلاصه نمی شود؛ به طوری که آلودگی دی اکسید نیتروژن نیز می تواند بیماری های تنفسی بویژه آسم را تشدید کند؛ در حالیکه بهبود سیستم های حمل و نقل، پیاده روی و دوچرخه سورای باعث ارتقای کیفیت هوا می شود.

در این شرایط و در حالی که همه نهاد ها به معضل آلودگی هوا به عنوان چالشی مهم برای سلامتی واقف هستند، اما اقدام مناسبی درجهت کاهش این عامل خطر صورت نمی گیرد و تنها در روز هایی که به سختی همان هوای نامطلوب را به ریه ها وارد می کنیم، تنها به تعطیلی مدارس، کاهش ساعت کار ادارات، توصیه عدم خروج سالمندان و بچه ها از منزل و نوشیدن شیر و مباحثی از این قبیل اکتفا می شود.

در شرایطی که آنالیز ها نشان می دهد که تعداد روز های نامطلوب هوای کلانشهر تهران در سال 1400 نسبت به سال 1399 کاهش یافته است؛ طی سال قبل در مجموع 2 روز شرایط پاک، 249 روز شرایط قابل قبول، 108 روز ناسالم برای گروه های حساس و 6 روز ناسالم برای همه اقشار در مرکز ثبت شده است.

اولین ماه سال 1401 نیز خالی از روز های بدون آلودگی نبود. بر اساس اطلاعات ثبت شده در ایستگاه های سنجش کیفیت هوای تهران، تعداد روز های قابل قبول فروردین سال 1401 نسبت به سال گذشته سه روز کاهش و تعداد روز های ناسالم یک روز افزایش یافت؛ حتی یک روز هم با رسیدن شاخص آلودگی هوا به عدد 332، مرکز شرایط خطرناک را تجربه کرد؛ موضوعی که شاید با توجه به افزایش موارد مرگ و میر منتسب به آلودگی هوا بتواند هشداری جدی برای کنترل شرایط باشد.

شرایطی که در رابطه با آن پیش تر دکتر عباس شاهسونی- رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت گفته بود: در تهران به طور میانگین در سال 1399 تعداد 3751 مرگ منتسب به مواجهه با ذرات معلق اتفاق افتاده است و همه اهالی شهر تهران هم تحت تاثیر آلودگی هوا بوده اند.

در این رابطه او بیشترین عامل آلودگی هوای کلانشهر ها و افزایش غلظت آلاینده ها را منابع متحرک، خودرو های دیزلی و موتورسیکلت ها معرفی نموده و راه حل برون رفت از این شرایط را تنها در گروی اجرای درست قانون هوای پاک خوانده و گفته است: با اجرای قانون هوای پاک قرار بود تعداد مرگ و بیماری های منتسب به آلودگی هوا کاهش یابد، اما از سال 1396 تا 1400 واقعا اتفاق مثبت و تغییر تعیینی در کاهش غلظت آلاینده های هوا رخ نداده است.

حتی در بعضی سال ها افزایش غلظت آلاینده ها هم رخ داد. در واقع عملا این قانون اثرگذاری چندانی نداشته است. قانون هوای پاک باید به درستی اجرا شود و مسئولیت همه سازمان ها اعم از وزارت نیرو، وزارت نفت، وزارت کشور، سازمان محیط زیست و... که در قانون تعیین است، اجرایی شود..

اما در شرایطی که بیماری های غیرواگیر دردنیا به عامل هشداری برای تغییر و بهبود سبک زندگی تبدیل شده اند، افراد به جز اراده نهاد های مسئول چگونه می توانند مواجهه خود را با عامل خطری همانند آلودگی هوا کاهش دهند؟

در این راستا، دکتر مهدی نجمی - رییس اداره بیماری های مزمن تنفسی وزارت بهداشت، درباره بروز سرطان ریه و نقش انکار ناپذیر آلودگی هوا در بروز این بیماری، تاکید می نماید: مباحثی مانند آلودگی هوا و آلاینده های موجود در بعضی محیط های کاری در صورتی که فرد از وسایل حفاظتی به درستی استفاده نکند و تهویه محیط کار هم درست نباشد، می تواند در بروز سرطان ریه موثر باشد.

وی تاکید میکند: در زمینه آلودگی هوا می بایست سیاست هایی کلی در کشور اجرا شود و خود افراد به صورت شخصی سعی نمایند در زمان های آلودگی هوا کمتر در فضای باز قرار گیرند، اما بخش مهمی از این مقوله به سیاست های کلان کشوری باز می شود که می بایست بازنگری شود. در مورد سرطان ریه هم طبعا وقتی افراد در معرض آلاینده قرار گیرند، تاثیرات آن بر ریه ها اتفاق می افتد و تغییرات ژنی و جهش سلول ها می تواند باعث بروز سرطان ریه شود.

به همین دلیل دکتر عباس شاهسونی، با اشاره به اینکه امروزه آلودگی هوا یکی از مسائل عمده شهر های بزرگ دنیا شده است، می گوید: توسعه شهرنشینی، افزایش جمعیت، رشد بخش های صنعتی، حمل و نقل و الگو های مصرف نامناسب، نگرانی ها را نسبت به تشدید آلودگی هوا افزایش داده است که این آلودگی ها تاثیرات نامطلوبی بر سلامتی، رفاه و بهره وری جامعه دارد. آلودگی هوا یکی از عوامل خطر محیطی مهم است.

وی اضافه کرد: جوامع به وسیله کاهش سطح آلاینده های هوا می توانند بار بیماری های مربوط به سکته، بیماری های قلبی، سرطان ریه و بیماری های تنفسی حاد و مزمن را کاهش دهند. رهنمود سازمان دنیای بهداشت در سال 2005 نشان می دهد که کاهش غلظت ذرات PM 10 از 70 میکروگرم در متر مکعب به 20 میکروگرم در متر مکعب اندازه مرگ را به اندازه 15 درصد کاهش می دهد. این در حالی است که سازمان دنیای بهداشت در سال 2019 تخمین زده است که آلودگی هوای آزاد و داخلی در منطقه ها شهری و روستایی سالیانه منجر به بیش از 7 میلیون مرگ زودرس می شود. بر اساس گزارش سازمان دنیا بهداشت در سال 2019 در دنیا به طور میانگین حدود 54 درصد از مرگ های زودرس مربوط به آلودگی هوا و دلیل بیماری ایست قلبی و سکته مغزی و 7 درصد از مرگ و میر های ناشی از سرطان ریه است. در حالی که 19 درصد از مرگ و میر ها به دلیل بیماری مزمن انسدادی ریوی است.

او با اشاره به اینکه بنابر آخرین گزارش بانک دنیای در سال 2016 احتمال مرگ در بچه های با سن پایین تر از 5 سال در کشور های کم عایدی به دلیل مواجهه با آلودگی هوا بیش از 60 برابر بیشتر از کشور های پرعایدی است، اظهار کرد: تعداد مردمی که در دنیا سالانه از آلودگی هوا می میرند بیش از 4 برابر تعداد مردمی است که از ایدز می میرند.

رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت با اشاره به اینکه هر سال بیش از 7 میلیون نفر از مردم دنیا از بیماری هایی که به دلیل تنفس هوای آلوده است، دچار مرگ زودرس می شوند، اعلام کرد: این بیماری ها شامل سرطان ریه، بیماری های قلبی، سکته مغزی، عفونت های حادتنفسی و بیماری های انسداد مزمن ریوی مثل برونشیت و آمفیزم است. در واقع مواجهه با آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ در دنیا پس از خطرات متابولیک، رژیم غذایی نامناسب و دود سیگار است.

وی ادامه داد: در کشور های در حال توسعه (با عایدی کم و میانه) آلودگی هوا سومین ریسک فاکتور مرگ خوانده می شود و این در حالی است که در کشور های با سطح عایدی بالا و در مقیاس دنیای آلودگی هوا چهارمین ریسک فاکتور مرگ در دنیا است. بر اساس گزارش بانک دنیای در سال 2016، کل هزینه آسایش از دست رفته در کشور ایران به دلیل آلودگی ذرات معلق PM 2.5 در سال 1990 برابر با 13940 میلیون دلار بود که 2.44 درصد از فراوری ناخالص ملی کشور ایران است و در سال 2013 کل هزینه آسایش از دست رفته در کشور ایران به دلیل آلودگی ذرات معلق PM 2.5 اندازه 30 میلیارد دلار است که 2.48 درصد از فراوری ناخالص ملی کشور ایران می شود.

وی اضافه کرد: میانگین غلظت ذرات معلق PM 2.5 طی سال 1399، در شهر های تهران، اهواز، مشهد، تبریز، شیراز، اصفهان، ایلام، سنندج، یاسوج، همدان، خرم آباد، اراک، کرج، کرمانشاه، آبادان، زنجان، یزد، ارومیه، کرمان، بیرجند، قم، زابل، بحنورد، دزفول و اردبیل با جمعیت تقریبی 32 میلیون نفر (37.67± 29.02) است که تقریبا 6 برابر رهنمود سازمان دنیای بهداشت بوده است. بالاترین و پایین ترین میانگین غلظت سالیانه ذرات معلق PM 2.5 در سال 1399 به ترتیب مربوط به شهر زابل با (189.3±69.4) میکروگرم در متر مکعب (14 برابر رهنمود سازمان بهداشت دنیای) و شهر اردبیل با (1.6± 7.38) میکروگرم در متر مکعب بوده است.

او ادامه داد: میانگین غلظت سالیانه ذرات معلق PM 2.5 در سال 1399 در مرکز (15.76± 31.88) میکروگرم در متر مکعب بوده است. در سال 1399 به طور میانگین 120.5روز میانگین غلظت روزانه ذرات معلق PM 2.5 در شهر های مذکور بالاتر از رهنمود روزانه سازمان دنیای بهداشت بوده است، که بالاترین تعداد روز ها مربوط به اهواز با 292 روز در طی سال 1399 است. در شهر تهران نیز 224 روز میانگین غلظت روزانه ذرات معلق PM 2.5 بالاتر از رهنمود روزانه سازمان دنیای بهداشت بوده است.

وی با اشاره به اینکه طی سال 1399 در شهر های مورد مطالعه کشور ایران تقریبا 21 درصد از روز های سال شاخص کیفیت هوا (0 تا 50)، در محدوده هوای خوب (پاک) (رنگ سبز)، 62.35 درصد از روز های سال شاخص کیفیت هوا (51 تا 100) در محدوده هوای قابل قبول (رنگ زرد)، 10.8 درصد از روز های سال شاخص کیفیت هوا (101 تا 150) در محدوده هوای ناسالم برای گروه های حساس (رنگ نارنجی)، 5.08 درصد از روز های سال شاخص کیفیت هوا (151 تا 200)، در محدوده هوای ناسالم (رنگ قرمز)، 0.16 درصد از روز های سال شاخص کیفیت هوا (201 تا 300) در محدوده هوای خیلی ناسالم (رنگ بنفش)، 0.5 درصد از روز های سال شاخص کیفیت هوا (بالاتر از 300) در محدوده هوای خطرناک (رنگ قهوه ای) بود که نسبت به سال 1398 تعداد روز های دارای هوای خوب افزایش جزئی (1 درصدی) داشته است.

شاهسونی تاکید نمود: بیشترین تعداد روز هوای خوب در این سال مربوط به شهر اردبیل (333 روز) بوده است. شهر های تهران، اهواز، اصفهان و شیراز فقط کمتر از 10 روز هوای خوب در سال 1399 داشته اند و بیشترین تعداد روز های هوای خطرناک در سال 1399 مربوط به شهر خرم آباد (16 روز) بوده است.

او ادامه داد: تعداد مرگ کل منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM 2.5 در بزرگسالان بالاتر از 30 سال در سال 1399 در شهر های مورد مطالعه به طور میانگین 11 هزار و 129 نفر بود. در شهر تهران به طور میانگین مرگ 3751 نفر منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM 2.5 در سال 1399 اتفاق افتاده است. نتایج نشان می دهد که به طور میانگین جزء مرگ کل منتسب به ذرات معلق در کشور در سال 1399 برابر با 7.51 درصد بود که این جزء منتسب در شهر هایی نظیر اهواز، زابل، خرم آباد، اصفهان و دزفول که با پدیده گرد و غبار درگیر هستند بالاتر از میانگین کشوری بوده است.

وی با اشاره به تاثیر آلودگی هوا بر شکل گیری مرگ و میر ناشی از بیماری انسداد ریوی، اعلام کرد: تعداد مرگ به دلیل بیماری های مزمن انسداد ریوی (COPD) منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM 2.5 در سال 1399 در شهر های مورد مطالعه به طور میانگین 519 نفر بوده است. در شهر تهران به طور میانگین مرگ به دلیل بیماری های مزمن انسداد ریوی منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM 2.5 به تعداد 123 نفر گزارش شده است. نتایج نشان می دهد که به طور میانگین جزء مرگ به دلیل بیماری های مزمن انسداد ریوی منتسب به ذرات معلق در کشور 11.19 درصد است که این جزء منتسب در شهر هایی نظیر اهواز، زابل، خرم آباد، اصفهان بالاتر از میانگین کشوری است.

شاهسونی تاکید نمود: میانگین تعداد مرگ در سال 1399 به دلیل سرطان ریه در بزرگسالان بالاتر از 30 سال در مجموع شهر های فوق الذکر به طور میانگین 298 نفر بوده است. بعلاوه در شهر تهران به طور میانگین 112 نفر مرگ منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM 2.5 داشتند. نتایج نشان می دهد که به طور میانگین جزء مرگ به دلیل سرطان ریه منتسب به ذرات معلق در کشور 9.39 درصد است که این جزء منتسب در شهر هایی نظیر اهواز، تهران، مشهد، اصفهان، زابل، خرم آباد بالاتر از میانگین کشوری است.

وی با بیان اینکه میانگین تعداد مرگ در سال 1399 به دلیل بیماری های ایسکمیک قلبی منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM 2.5 در شهر های فوق الذکر 4255 نفر بوده است، توضیح داد: این آمار در شهر تهران به طور میانگین 1251 نفر بوده است. نتایج نشان می دهد که به طور میانگین جزء مرگ به دلیل بیماری های ایسکمیک قلبی منتسب به ذرات معلق در کشور در سال 1399 برابر با 14.28 درصد است که این جزء منتسب در شهر هایی نظیر اهواز، تهران، مشهد، اصفهان، کرج، یزد، آبادان و دزفول بالاتر از میانگین کشوری بوده است.

او درباره مرگ و میر به دلیل سکته مغزی ناشی از آلودگی هوا، گفت: میانگین تعداد مرگ به دلیل سکته مغزی منتسب به مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM 2.5 در سال 1399 در شهر های فوق الذکر به طور میانگین 1734 نفر گزارش شده است که این آمار در شهر تهران به طور میانگین 632 نفر بوده است. نتایج نشان می دهد که در سال 1399 به طور میانگین جزء مرگ به دلیل بیماری های ایسکمیک قلبی منتسب به ذرات معلق در کشور برابر با 14.34 درصد بوده که این جزء منتسب در شهر هایی نظیر اهواز، تهران، مشهد، اصفهان، یزد، زابل، خرم آباد، آبادان و دزفول بالاتر از میانگین کشوری برآورد شده است.